VISIT JEJU

Sebahagian besar Haenyeo Korea berada di Pulau Jeju. Pada masa lalu, Haenyeo Jeju berhijrah ke tanah besar dan menetap di sepanjang pantai, serta juga berhijrah ke luar negara ke Jepun, Dalian dan Qingdao di China, serta Vladivostok di Rusia. Pada pertengahan abad ke-20, kira-kira 2,800 orang Haenyeo Jeju berpindah ke tanah besar Korea dan 1,600 orang berhijrah ke luar negara.

Menurut rekod rasmi, Haenyeo Korea telah wujud selama seribu tahun. Pada tahun-tahun awal, lelaki dan wanita bekerja bersama-sama, serta lelaki dipanggil “Pojak” manakala wanita dipanggil “Jamnyeo". Telah diandaikan bahawa lelaki menangkap abalon dan wanita mengumpul tumbuhan laut seperti rumpai laut, dengan bilangan wanita melebihi bilangan lelaki. Namun begitu, bilangan lelaki adalah rendah secara keseluruhan dalam populasi kerana sebahagian besar lelaki mati di laut bergelora semasa memancing di dalam bot nelayan. Akibatnya, tidak ramai lelaki untuk mengumpul abalon untuk cukai kerajaan, jadi wanita secara beransur-ansur mengambil alih pekerjaan itu disebabkan oleh keperluan. Perkara ini memulakan peralihan budaya wanita menjadi penyelam tunggal Jeju.

Wanita Jeju sudah terbiasa dengan lautan sejak kecil kerana persekitaran pulau. Pada awal remaja, mereka telah mula berlatih berenang dan menyelam di laut. Pada usia pertengahan remaja, mereka membuat penampilan sulung sebagai Haenyeo dan pada usia lewat remaja, mereka memperoleh pengalaman untuk menjadi Haenyeo sebenar yang melengkapkan mereka dengan kuasa ekonomi. Haenyeo ditempatkan dalam pangkat rendah, pangkat pertengahan dan pangkat tinggi mengikut kemahirannya. Dia boleh menahan nafas selama 1-2 minit dan boleh menyelam dalam kedalaman 5 hingga 20 meter tanpa apa-apa alat dan boleh meluangkan masa hingga 7 jam sehari di dalam laut. Dia hidup sebagai Haenyeo sepanjang hayatnya dan selagi dia sihat, dia terus bekerja walaupun sampai usia tua.

Di atas pangkat tinggi ialah pangkat tertinggi Haenyeo, iaitu Daesanggun, yang merupakan pemimpin komuniti Haenyeo. Kumpulan elit Haenyeo ini bukan sahaja mesti mempunyai kemahiran menuai makanan laut yang hebat, tetapi juga mesti mempunyai keupayaan untuk meramal cuaca setepat mungkin. Setelah berpuluh-puluh tahun tinggal berhampiran dengan laut, mereka boleh meramal cuaca hanya dengan mendengar bunyi ombak. Ada pepatah mengatakan bahawa Daesanggun Haenyeo boleh meramal cuaca dengan lebih tepat daripada ramalan cuaca.

Memandangkan Haenyeo ialah komuniti yang terdiri daripada penduduk dari kampung yang sama, mereka mempunyai jalinan ikatan yang kuat sesama mereka. Penyelam yang berpangkat tinggi bertindak sebagai guru kepada Haenyeo pemula yang secara beransur-ansur memperoleh kemahiran dengan memerhatikan kerja guru mereka semasa mereka hidup dan berdialog dengan satu sama lain. Mereka mempelajari budaya Haenyeo, serta prinsip kehidupan masyarakat. Struktur pembelajaran ini serupa dengan sistem perantisan pada Zaman/Era Pertengahan di Barat.

Bulteok ialah dinding batu kecil berbentuk bulat yang dibina di tepi pantai yang berfungsi sebagai tempat berehat Haenyeo semasa bekerja. Tempat ini memberikan perteduhan dan perlindungan kepada Haenyeo untuk menukar pakaiannya untuk memasuki laut. Tempat ini juga melindunginya daripada angin kencang dan dia menggunakan tempat ini untuk membina api untuk berehat sambil memanaskan badannya yang beku disebabkan oleh suhu laut yang sejuk.

Haenyeo berkongsi ruang untuk memasak dan memanggang hasil tangkapan mereka sebagai makanan ringan sambil mereka bertukar-tukar petua membuat kerja dan maklumat penting tentang tapak penuaian yang banyak. Semasa mereka meluangkan masa bersama-sama di ruang ini, mereka berkongsi cerita peribadi mereka dan bercakap tentang gosip terkini, serta mengukuhkan ikatan mereka dengan satu sama lain. 

Bulteok yang dahulunya berleluasa di sepanjang pantai Jeju, telah menjadi peninggalan masa lalu apabila bilik persalinan moden dipasang di kampung pada tahun 1980-an. Setiap kampung pernah mempunyai beberapa bulteok, tetapi kini hanya tinggal kira-kira 70 buah. 

Apabila anda menggambarkan Haenyeo, dua item yang mewakili mereka terlintas di fikiran: pakaian selam dan tewak. Pakaian kerja yang dipakai oleh Haenyeo pada masa lalu dipanggil mulot atau "pakaian air”. Bajunya dipanggil muljeoksam, “jaket air”, seluarnya dipanggil mulsojoongi, “rapat dalam air” dan topi yang mereka pakai dipanggil mulsoogeon, iaitu “tuala air”. Sut getah moden telah diperkenalkan pada tahun 1970-an yang membantu melindungi badan Haenyeo dan meningkatkan kecekapan kerja.

Hari ini, semua Haenyeo menggunakan pakaian selam getah. Tewak ialah peralatan penuaian laut yang unik untuk Haenyeo. Tewak merupakan pelampung kecil yang digunakan sebagai alat pengapungan untuk membantu Haenyeo kekal terapung di laut dan juga berfungsi sebagai sejenis jaket keselamatan. Jika anda melihat pelampung berwarna jingga terang terapung di lautan, ini bermakna seorang Haenyeo sedang bekerja. Tewak diperbuat daripada pelampung dan beg jaring yang tergantung di bawahnya untuk Haenyeo meletakkan tangkapannya. Alat berbentuk cangkuk yang diperbuat daripada keluli untuk mengeluarkan abalon daripada batu dipanggil bitchang. Bitchang mempunyai tali yang terikat pada hujungnya yang diikat pada pergelangan tangan Haenyeo. Alat seperti kkakkuri dan golgaengi digunakan untuk membantu mencapai ruang kecil dan menterbalikkan batu.

Kesukaran menahan nafas untuk tempoh yang lama bukan disebabkan oleh kekurangan oksigen tetapi disebabkan oleh pengumpulan karbon dioksida dalam badan anda. Apabila Haenyeo menarik nafas selepas lama menyelam, perkara pertama yang dia lakukan ialah menghembus nafas, kemudian dia menghirup oksigen segar dengan kelajuan yang pantas. Dia mengeluarkan bunyi yang berbunyi seperti "hoi hoi" semasa dia keluar dari air dan bunyi yang unik untuk Haenyeo ini dipanggil sumbisori.

Haenyeo tidak menangkap dan menuai hasil laut sembarangan. Komuniti memutuskan waktu bekerja, bilangan hari bekerja dan saiz minimum makanan laut. Malah alat yang digunakan mesti diluluskan terlebih dahulu. Kebijaksanaan Haenyeo yang meminimumkan kerosakan pada ekosistem marin yang halus dan memelihara persekitaran perikanan yang mampan.

Antara makanan laut yang dikumpul oleh Haenyeo, abalon ialah yang paling mahal. Abalon dikenali sebagai mempunyai lekatan yang sangat kuat pada batu dan kadangkala sukar juga bagi seorang lelaki untuk mengumpul moluska ini. Haenyeo menggunakan bitchang untuk mencungkil abalon daripada batu, tetapi dalam keadaan tertentu, bitchang tersekat dan mesti ditinggalkan untuk Haenyeo pergi ke permukaan untuk bernafas. Bitchang diikat pada pergelangan tangan Haenyeo menggunakan tali dan kadangkala tali itu tersangkut dan tidak boleh dibuka, yang menyebabkan kematian malangnya. Batuan gunung berapi yang tajam juga merupakan bahaya yang boleh menyebabkan kecederaan teruk dan juga kematian jika Haenyeo tersepit di antaranya. Makhluk akuatik beracun seperti obor-obor menjadikan menyelam sangat berisiko dan walaupun jerung jarang dilihat kerana suhu laut yang hangat di laut Jeju, jerung kadang-kadang muncul.

Komuniti Haenyeo ialah masyarakat yang sangat bersifat rohani dan mazbah yang dipanggil “Haesindang” telah dipasang di sepanjang pantai untuk menyemadikan dewa laut. Mereka tidak membina Haesindang semegah dan seindah kuil Buddha atau katedral Katolik. Sebaliknya, mereka menetapkan batu sebagai “batu suci” dan pokok sebagai “pokok suci”, dan di sinilah mereka mempersembahkan korban yang sederhana dan rendah hati untuk berdoa memohon belas kasihan untuk mendapatkan hasil tuaian yang selamat dan banyak. Beberapa mazbah yang wujud hari ini ialah Mangaemul Haesindang di Handong-ri, Saengaenap Donjitdang di Jongdal-ri, Gaetgeot Halmangdang di Sehwa-ri dan Dakkeunae Haesindang di Yongdam.

Apakah makna “Haenyeo” buat anda?

 Saya dilahirkan di Gujwa, Pulau Jeju, dan tinggal di sini selama 90 tahun. Saya belajar menyelam pada usia 10 tahun, mula menjana wang pada usia 15 tahun dan terus bekerja hingga tahun lepas. Saya telah hidup sebagai Haenyeo selama 80 tahun dan bersara pada tahun ini. Sekarang pun, saya mempunyai keinginan besar untuk menangkap siput dan menyelam dalam air. Laut ialah tempat yang baik untuk saya.

Adakah terdapat apa-apa kesulitan hidup sebagai Haenyeo?

 Tiada kesukaran menjadi seorang Haenyeo. Saya telah menyelam sejak saya berumur 10 tahun dan badan saya telah terbiasa dengannya, jadi saya sangat seronok melakukan kerja itu. Semasa bekerja sebagai Haenyeo, tiada satu hari pun saya tidak mahu turun ke laut. Anda memperoleh pendapatan anda dengan pergi ke laut. Saya tinggal di rumah pada hari-hari ketika ombak kuat dan tidak sabar menunggu cuaca menjadi lebih baik supaya dapat kembali ke laut. Menyelam membantu saya mencari rezeki untuk membesarkan 6 orang anak dan menghantar mereka ke kolej, jadi saya sangat bersyukur dengan laut. Kerja menjadi agak sukar semasa musim sejuk, tetapi di Jeju, kami mempunyai sesuatu yang dipanggil bulteok dan merupakan tempat yang Haenyeo boleh pergi untuk memanaskan diri semasa musim sejuk. Pada bulan Januari, saya tidak boleh tinggal di dalam air selama lebih daripada 30 minit kerana terlalu sejuk. Semasa saya masih muda, walaupun pada pertengahan musim sejuk, jika cuaca baik, saya akan pergi ke laut.

Adakah anda mempunyai apa-apa pengalaman yang tidak dapat dilupakan semasa bekerja sebagai seorang Haenyeo?

Semasa saya berumur kira-kira 25 tahun, saya pergi ke laut untuk menyelam. Saya mendengar bunyi dari laut dan melihat sekumpulan ikan lumba-lumba lalu. Dalam dialek Jeju, ikan lumba-lumba dipanggil “gomsik”. Setiap kali perkara ini berlaku, semua Haenyeo berkumpul dan menjerit “bae allo” (lalu di bawah bot). Kemudian ikan lumba-lumba lalu di bawah air dan berenang menjauhi Haenyeo. Nenek-nenek zaman dahulu akan berkata bahawa tidak ada masalah jika ikan lumba-lumba datang dalam kumpulan, tetapi perlu berhati-hati apabila seekor ikan lumba-lumba yang bersendirian menghampiri. Ikan lumba-lumba bersendirian yang mereka maksudkan ialah ikan jerung. Ikan jerung menakutkan Haenyeo tetapi saya tidak pernah bertemu dengan ikan jerung di Jeju. Saya pernah melihat penyu sebelum ini tetapi apabila saya menjumpainya di laut, kami sama-sama terkejut.

Jika anda diberi kehidupan kedua, adakah anda akan menjadi seorang Haenyeo semula? 

Orang yang lahir sekarang tidak boleh menjadi Haenyeo. Orang muda tidak memilih untuk menjadi Haenyeo. Semua orang pergi ke bandar dan mereka tidak tinggal di kampung seperti ini untuk menjadi Haenyeo. Perkara ini menyedihkan dan dikesali. Haenyeo yang paling muda di kampung kami berumur 55 tahun. Saya pernah berkata pada masa lalu, “Saya Kwon Young-hee, Haenyeo tertua di Jongdal-ri,” tetapi sekarang saya sudah bersara, saya tidak dapat lagi memperkenalkan diri seperti itu.